Τα δάση μας καίγονται κυρίως από την αμέλειά μας…
Συνέντευξη του δασολόγου κ. Τηλέμαχου Πινιάρα στην Αφροδίτη Νανάκη
Εφημερίδα «διάλογος» 30 Ιουλίου 2007
Η καταστροφική πυρκαγιά στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας αλλά και οι φωτιές που σε καθημερινή βάση, καθ' όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, αφανίζουν χιλιάδες δασικές εκτάσεις, είχαν ως αποτέλεσμα να αξιολογηθεί αρνητικά από την ελληνική κοινωνία η πολιτική που εφαρμόζεται στα δασικά οικοσυστήματα. Θορυβημένη από την ουσιαστική εγκατάλειψη τους από την πολιτεία και την επιδείνωση των κλιματικών αλλαγών της χώρας, ζητά την άμεση λήψη μέτρων σε πολιτικό αλλά και οικονομικό επίπεδο για τη δασική προστασία, την ανάπτυξη της υπαίθρου και την ποιότητα ζωής. Τα ίδια αιτήματα διατυπώνονται επιτακτικά και από τους δασικούς υπαλλήλους οι οποίοι διαπιστώνουν σειρά παραλείψεων και λαθών όχι μόνο στον τρόπο αντιμετώπισης, αλλά και πρόληψης των πυρκαγιών, εκφράζοντας για μια ακόμη φορά το παράπονο τους για την μη αξιοποίηση της εμπειρίας και της γνώσης τους σχετικά με τα δάση από την Πυροσβεστική Υπηρεσία και τους μηχανισμούς της Πολιτικής Προστασίας. Στην συνέντευξη που ακολουθεί ο κ. Τηλέμαχος Πινιάρας, δασολόγος στο Δασαρχείο Καλαμπάκας και πρόεδρος της Περιφερειακής Επιτροπής της Πανελλήνιας Ένωσης Δασολόγων μας μιλά για τις αιτίες πρόκλησης των πυρκαγιών που έχουν κατακάψει τον δασικό μας πλούτο, για την διαφορά αντίληψης και φιλοσοφίας μεταξύ Δασικής και Πυροσβεστικής Υπηρεσίες και τις επιπτώσεις της στον αποτελεσματικό χειρισμό της πύρινης λαίλαπας. Καταφέρεται ενάντια στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Τρικάλων για τη μη πρόσκληση της Δασικής Υπηρεσίας να συμμετάσχει στα τοπικά μικτά κλιμάκια ελέγχου που συγκροτήθηκαν με ευθύνη της και περιγράφει τον τρόπο που οι δασικοί επιχειρούσαν σε ανάλογες περιπτώσεις καταφέρνοντας να γλιτώσουν μεγάλες εκτάσεις δασών. Καταλήγοντας ο κ. Πινιάρας επισημαίνει πως οι δυο νέοι πιλότοι που έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθεια κατάσβεσης της πυρκαγιάς, θα μπορούσαν να είχαν σωθεί αν δεν γινόταν από την Πυροσβεστική Υπηρεσία αλόγιστη χρήση των εναέριων μέσων.
- Θα χαρακτηρίζατε τη φετινή χρονιά ως τη χειρότερη από άποψη πυρκαγιών;
"Αυτό θα αποδειχθεί στο τέλος της περιόδου, αλλά είναι πολύ πιθανόν να είναι η χειρότερη χρονιά από πλευράς καταστροφών καθ' όλη τη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου στην Ελλάδα".
- Ποιες είναι οι αιτίες πρόκλησης της πλειονότητας των φωτιών; Οι κλιματολογικές συνθήκες, οι εμπρησμοί...
"Ένα σημαντικό κομμάτι παίζουν και οι καιρικές συνθήκες. Όλοι μιλάγαμε για τις μεγάλες κλιματικές αλλαγές, οι οποίες έφτασαν και μας έπιασαν απροετοίμαστους. Πιθανόν δεν περιμέναμε τους συνεχόμενους αυτούς καύσωνες με αποτέλεσμα να μην είμαστε έτοιμοι να τους αντιμετωπίσουμε με τον τρόπο που θα έπρεπε.
Εκτίμηση συνολικά της Ένωσης των Δασολόγων είναι ότι οι φωτιές δεν προέρχονται απαραίτητα από τους εμπρησμούς. Οι εμπρησμοί, στατιστικά, εκτιμούμε ότι αποτελούν το μικρότερο κομμάτι. Κι αυτό γιατί δεν είναι δυνατόν να έχουμε διακόσιες πυρκαγιές σε μια μέρα στα δάση και δεκαπέντε χιλιάδες ετησίως σε πανελλαδικό επίπεδο και να μην μπορούμε να πιάσουμε έναν εμπρηστή. Όλος αυτός ο μηχανισμός που κινείται είτε είναι τα Δασαρχεία, είτε η Πυροσβεστική δεν θα έπιαναν έναν εμπρηστή; Υπάρχουν και εμπρησμοί, αλλά δεν αποτελούν τον κανόνα".
- Ποιος είναι ο κανόνας;
"Η αμέλεια των ανθρώπων. Ως πολίτες δεν προσέχουμε καθόλου και αναφέρομε στα σκουπίδια που πετάμε, στα τσιγάρα, στον μη καθαρισμό της αυλής μας, του οικοπέδου μας το οποίο δεν χρησιμοποιούμε και ποτέ δεν το έχουμε καθαρίσει από τα χόρτα. Όλα αυτά σε συνδυασμό με τις κλιματολογικές αλλαγές, αποτελούν μπαρούτι το οποίο μέχρι σήμερα μπορεί να μην άναβε, αλλά με τις παρούσες συνθήκες ανάβει. Αυτή είναι η εκτίμηση μας και εκεί πρέπει να σταθούμε, για να πείσουμε τον κόσμο να είναι προσεκτικός".
- Γίνεται μεγάλη συζήτηση για την μεταβίβαση της αρμοδιότητας κατάσβεσης των πυρκαγιών από τη Δασική στην Πυροσβεστική Υπηρεσία και δεν είναι λίγοι εκείνοι που αποδίδουν στην απόφαση αυτή τη μη αποτελεσματική αντιμετώπισή τους. Τελευταία δεν έλειψαν και οι καταγγελίες για παντελή ασυνεννοησία μεταξύ των δύο υπηρεσιών. Έτσι είναι;
"Σίγουρα αυτό είναι ένα κομμάτι που θα πρέπει να το δει προσεκτικά η πολιτεία. Υπήρξε μια πολιτική απόφαση το 1998 από το ΠΑΣΟΚ που ήταν τότε κόμμα εξουσίας -η οποία κατά την άποψη μου βασίστηκε σε μια λαθεμένη αντίληψη- για να κατατεθεί μια αντιπρόταση της ΝΔ, ότι αυτό θα αλλάξει όταν έρθει στην κυβέρνηση, χωρίς όμως να γίνει κάτι τέτοιο. Εμείς δεν σταματάμε σ' αυτό, δεδομένου ότι είναι ένα γεγονός που έχει γίνει. Σημασία έχει το τι πρέπει να κάνουμε από δω και πέρα.
Κατά καιρούς κυκλοφορεί η φήμη πως τα Δασαρχεία δεν τα πάνε καλά με την Πυροσβεστική. Εγώ θα το διαψεύσω, γιατί τουλάχιστον σε επίπεδο Δασαρχείου Καλαμπάκας, έχουμε πολύ καλή συνεργασία με την Πυροσβεστική. Ανταλλάσσουμε επισκέψεις, ενημερωνόμαστε η μια υπηρεσία από την άλλη και γνωρίζουν πολύ καλά πως αν χρειαστούν την βοήθειά μας αυτή είναι δεδομένη. Βέβαια εμείς στην περιοχή μας δεν έχουμε ιδιαίτερα μεγάλες πυρκαγιές για να αποδειχτεί και στην πράξη κατά πόσο υπάρχει αυτή η αγαστή συνεργασία.
Η Ένωσή μας θεωρεί ότι δεν υφίσταται ζήτημα αντιπαραθέσεων της Δασικής Υπηρεσίας με την Πυροσβεστική. Είναι θέμα συνεργασίας. Σε πανελλαδικό επίπεδο την κύρια ευθύνη την έχει η Πολιτική Προστασία, η οποία βάσει των όσων διαβάζουμε καθημερινά, μάλλον δεν συνεργάζεται καλά με την Πυροσβεστική που ασχολείται με την κατάσβεση. Υπάρχει επίσης μια πολυδιάσπαση των δυνάμεων που μπορούν να συμμετέχουν στην κατάσβεση μιας πυρκαγιάς.
Στα μέσα της περασμένης εβδομάδας έγινε σύσκεψη υπό την προεδρία του αντινομάρχη κ. Κουτσονάσιου -ο οποίος είναι και συνάδελφος δασολόγος- και αποφασίστηκε να γίνονται περιπολίες από μικτά κλιμάκια, από τα οποία απουσιάζει η Δασική Υπηρεσία. Ο κατεξοχήν φορέας δασοπροστασίας δεν κλήθηκε καν να παραστεί και να συμμετέχει!
Βέβαια εμείς δεν αφήνουμε τα δάση μας έτσι.
Τουλάχιστον σε επίπεδο Δασαρχείου Καλαμπάκας, ήδη εδώ και μια εβδομάδα, καθημερινά, πέρα από το πρωινό που είμαστε ούτως η άλλως στο δάσος, κινούνται δύο και τρία αυτοκίνητα σε όλες τις δασικές περιοχές, παρά το γεγονός ότι δεν μας υποδείχθηκε κάτι τέτοιο από την υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας. Αναλαμβάνουμε την ευθύνη έναντι του δάσους, γιατί αυτό διαχειριζόμαστε. Το θεωρούμε αυτονόητο να το προσέχουμε και να το προστατεύουμε".
- Παρακολουθώντας αυτή την περίοδο τον τρόπο κατάσβεσης των πυρκαγιών που έχουν ζώσει τη χώρα, διαπιστώσατε κάποιες παραλείψεις, κάποιες λαθεμένες ενέργειες που αν είχαν αποφευχθεί θα είχαμε καλύτερα αποτελέσματα;
"Καταρχάς θα σταθώ στην απουσία αντιπυρικών σχεδίων τα οποία δεν υπήρχαν και παλαιότερα, χωρίς να επιρρίπτουμε ευθύνες μόνο στην παρούσα κυβέρνηση ούτε στον σημερινό αρχηγό της Πυροσβεστικής. Και όταν λέμε αντιπυρικά σχέδια εννοούμε τα σχέδια που πρέπει να συντάξει κάθε Δασαρχείο, με ευθύνη της Πυροσβεστικής στα οποία θα καταγράφονται οι δεξαμενές, οι περιπολίες, οι δρόμοι αναχαίτισης της φωτιάς κ.λπ. Πολλοί λένε ότι δεν υπάρχουν αντιπυρικές ζώνες. Μα η φωτιά που ξεκίνησε στην Βοιωτία πέρασε τον εθνικό δρόμο και επεκτάθηκε και στην άλλη πλευρά. Υπάρχει μεγαλύτερη αντιπυρική ζώνη από τον εθνικό δρόμο;".
- Τι συνέβη λοιπόν εκεί;
"Εκεί εντοπίζεται η διαφορά μεταξύ Δασικής και Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Στην συμπεριφορά της δασικής φωτιάς, σε σχέση με την αστική πυρκαγιά που είχαν κατά κανόνα υπ' ευθύνη τους οι πυροσβέστες. Η μια κινείται και η άλλη είναι σταθερή. Διαφορά εντοπίζεται και στην φιλοσοφία των δύο υπηρεσιών. Ποτέ δεν ακούσαμε την Πυροσβεστική να μιλάει για τα καμένα. Μιλάνε γι' αυτά που σώσανε. Εμείς μιλάμε γι' αυτά που κάηκαν γιατί στόχος μας είναι να καεί όσο το δυνατόν λιγότερο δάσος. Οι πυροσβέστες ως στόχο έχουν τις λιγότερες δυνατές απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό και σε σπίτια. Οπότε με αυτή τη λογική "κάθεται" και περιμένει μια φωτιά στο δρόμο. Γι’ αυτό στα τηλεοπτικά πλάνα βλέπουμε τα πυροσβεστικά να βρίσκονται κοντά σε μεγάλους δρόμους. Δεν είμαι παρών, αλλά από τις εικόνες που βλέπω, αυτό συμπεραίνω".
- θέλετε να πείτε ότι οι υπάλληλοι της Δασικής Υπηρεσίας επιχειρούσαν μέσα στο δάσος;
"Εμείς πλησιάζαμε διατρέχοντας πάρα πολύ μεγάλο κίνδυνο. Ήμασταν όμως γνώστες της περιοχής, ξέροντας τα μονοπάτια, τον τρόπο συμπεριφοράς, τα διάκενα, πράγματα που δεν τα γνωρίζει η Πυροσβεστική. Και εδώ θέλω να θέσω ένα ακόμη ζήτημα. Μέχρι σήμερα οι δασολόγοι και οι δασοπόνοι που πήραν στην Πυροσβεστική, τουλάχιστον σε επίπεδο Δασαρχείου, δεν ζήτησαν ποτέ από την υπηρεσία μας την βοήθεια μας προκειμένου να συντάξουν ένα αντιπυρικό σχέδιο, δεδομένου ότι εμείς έχουμε τους χάρτες με τους δασικούς δρόμους, τις δεξαμενές κ.λπ.
Επίσης έχουν πάψει να λειτουργούν στα δάση τα πυροφυλάκια, θεωρώντας ότι καλύπτονται από τις κινητές μονάδες που υπάρχουν. Δική μας εκτίμηση είναι ότι δεν καλύπτονται".
- Όσον αφορά στον καθαρισμό των δασών τίνος αρμοδιότητα είναι τελικά;
Ο καθαρισμός των δημοσίων δασών είναι αρμοδιότητα της Δασικής Υπηρεσίας. Για να κάνεις καθαριότητα, σημαίνει ότι έχεις πιστώσεις. Κάθε χρόνο όμως οι πιστώσεις για τα δάση είναι ελλιπείς, για να μην πω ότι μειώνονται. Στατιστικά μόνο θα σας πω ότι στο Δασαρχείο Καλαμπάκας διατέθηκαν το 2004 25.000 ευρώ, το 2005 38.000 ευρώ, πέρυσι 10.000 ευρώ και φέτος 17.000 ευρώ για συντηρήσεις δασοδρόμων. Σε ένα δίκτυο 500 χιλιομέτρων είναι επόμενο να μην επαρκούν τα χρήματα αυτά. Αναγκαζόμαστε λοιπόν να κάνουμε επιλογή των δρόμων που συντηρούμε, επεμβαίνοντας σε εκείνους που έχουν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Προσπαθούμε όπως καταλάβατε να διαχειριστούμε τη φτώχεια.
Ευτυχώς στα ψηλά δάση που διαχειριζόμαστε έχουμε τους δασεργάτες και τους συνεταιρισμούς που δουλεύουν και αυτό είναι ένα θετικό στοιχείο.
Ωστόσο πυρκαγιές είχαμε και θα έχουμε. Από κει και πέρα ο άνθρωπος θα πρέπει να καταβάλει προσπάθειες ώστε να μειώσει τις επιπτώσεις. Άλλωστε τα μεσογειακά οικοσυστήματα στα οποία δρούμε, είναι συνυφασμένα με τις πυρκαγιές. Η πεύκη για παράδειγμα αναγεννάται καλύτερα όταν υπάρχει φωτιά. Το ζητούμενο λοιπόν είναι τι κάνουμε μετά την πυρκαγιά, η πολιτεία, ο καθένας από μας, για να αφήσουμε τη φύση να επαναφέρει το δάσος;".
- Τι γίνεται την επομένη της πυρκαγιάς;
"Συνήθως καταγράφεται η έκταση, κηρύσσεται αναδασωτέα σύμφωνα με το νόμο και κάπου εκεί τελειώνει η ιστορία. Για αναδάσωση τεχνητή δεν το συζητάμε και δεν επιτρέπεται τα δυο πρώτα χρόνια να παρεμβαίνουμε στα δάση, γιατί θεωρούμε πως η φύση έχει τη δυνατότητα να τα αναγεννήσει και δη τα πευκοδάση που καίγονται περισσότερο. Αλλά για να αναγεννηθεί πρέπει να μην καεί ξανά η έκταση πριν περάσουν δεκαπέντε χρόνια. Αν καεί δεύτερη φορά, σημαίνει ότι δεν υπάρχουν σπόροι για αναπαραγωγή και εκεί πρέπει να παρέμβουμε τεχνητά πλέον, πράγμα που δεν το κάνουμε".
- Με όλα αυτά που συμβαίνουν θεωρείται ότι πρέπει να σας εκχωρηθεί εκ νέου η αρμοδιότητα της πυρόσβεσης;
"Αυτή την αξιολόγηση θα πρέπει να την κάνει η πολιτεία. Να καθίσει μετά το πέρας της φετινής χρονιάς και να κάνει τον απολογισμό της. Εμείς θεωρούμε ότι η Δασική Υπηρεσία με το υπάρχον δυναμικό δεν είναι δυνατόν να ανταποκριθεί στο έργο της πυρόσβεσης. Η Δασική Υπηρεσία τείνει να γίνει περισσότερο μια υπηρεσία που ασχολείται με τον χαρακτηρισμό των εκτάσεων -αν αυτό είναι χωράφι ή δάσος. Μπαίνει επιτακτικά λοιπόν το ζήτημα τι πρέπει να κάνουμε. Ποιες είναι οι ευθύνες της πολιτείας. Θα πρέπει να κάτσουν όλοι σε ένα τραπέζι και να συναποφασίσουν, φορείς, κόμματα, πολίτες, οικολογικές οργανώσεις και να δούμε τι πρέπει να γίνει.
Από την πλευρά μας υπάρχει η γνώση της περιοχής, του ανάγλυφου, της χαράδρας, του μονοπατιού, του δρόμου που αυτό δεν αντικαθίσταται με τίποτα.
Έκανε ένα λάθος η πολιτεία η οποία όταν μεταβίβασε στην Πυροσβεστική την αρμοδιότητα της πυρόσβεσης δεν προέβλεψε και την μετάταξη υπαλλήλων από τη Δασική Υπηρεσία οι οποίοι είχαν τεράστια εμπειρία. Εάν γινόταν αυτό θα είχαμε διαφορετικό αποτέλεσμα.
Αναγκαία θεωρούμε και τη σύνταξη ενός χωροταξικού σχεδίου, τη δημιουργία μιας αντιπυρικής ζώνης γύρω από τους οικισμούς από τους Δήμους οι οποίοι χρηματοδοτούνται για το σκοπό αυτό. Δεν μπορεί οι ΟΤΑ να παίρνουν για την κατάσβεση των πυρκαγιών τόσα χρήματα-φέτος στα Τρίκαλα μοιράστηκαν γύρω στα 400.000 ευρώ-όταν για τα δύο Δασαρχεία που καλύπτουμε όλο το νομό μοιράστηκαν 38.000 ευρώ. Που πάνε τα χρήματα αυτά; Ποιος κάνει έλεγχο αν διατέθηκαν σωστά;
Γίνεται επίσης πολύς λόγος για τα μέσα που χρειαζόμαστε. Και σ' αυτό το επίπεδο υπάρχει μια ακόμη διαφορά αντίληψης μεταξύ Πυροσβεστικής και Δασικής Υπηρεσίας η οποία διαρκεί χρόνια. Εμείς λέμε ως υπηρεσία ότι τις φωτιές τις σβήνουν τα επίγεια μέσα, δηλαδή τα πυροσβεστικά οχήματα και ο ανθρώπινος παράγοντας, ενώ η Πυροσβεστική εκτιμά ότι χρειάζεται ενίσχυση σε εναέρια μέσα. Μέχρι το 1998 είχαμε 14 καναντέρ. Αργότερα αγοράστηκαν άλλα δέκα. Παλαιότερα δεν υπήρχε ελικόπτερο κανένα όταν η Δασική Υπηρεσία είχε τις πυρκαγιές, σήμερα έχουμε πάνω από 20 και θα πρέπει να πούμε ότι η Ελλάδα σε εναέρια μέσα είναι πρώτη από όλες τις χώρες της Μεσογείου, δηλαδή ξεπερνά τη Γαλλία με τετραπλάσια έκταση, την Ιταλία, την Ισπανία... Υπάρχει δηλαδή ένα ζήτημα για το πώς χειριζόμαστε αυτά τα μέσα. Όταν δεν τα χρησιμοποιούμε για να μειώσουμε την ένταση, αλλά για να σβήσουμε τη φωτιά είναι λάθος. Τη φωτιά τη σβήνουν τα επίγεια μέσα. Τα πυροσβεστικά εναέρια μέσα χρησιμοποιούνται για να ανακόψουμε την ένταση, για να παρέμβει σε σημεία που δεν έχει πρόσβαση το πυροσβεστικό όχημα. Για παράδειγμα το καναντέρ που έπεσε, έριχνε κοντά στο χωριό. Εκεί θα μπορούσαν να βρίσκονται τρία οχήματα της Πυροσβεστικής και να σβήνουν. Γίνεται αλόγιστη χρήση των εναέριων μέσων.
Θεωρώ ότι πρέπει να ξεκινήσει η πυρόσβεση από μηδενική βάση, χωρίς να τεθεί ζήτημα για το ποιος θα έχει την ευθύνη για τις φωτιές.
- Ευτυχώς ως νομός δεν αντιμετωπίσαμε ποτέ τόσο μεγάλες και καταστροφικές πυρκαγιές.
"Ως νομός έχουμε την τύχη να έχουμε δάση τα οποία δεν είναι από τα πλέον εύφλεκτα, έχουμε δηλαδή σε μεγάλο ποσοστό έλατο και δρυ η οποία δεν καίγεται εύκολα. Τις περισσότερες πυρκαγιές τις έχουμε στις λοφώδεις εκτάσεις γύρω από τον κάμπο αλλά τις προλαβαίνουμε. Στα ψηλά δάση όπως σας είπα έχουμε όλο το χρόνο δασεργάτες που δουλεύουν. Θεωρώ ότι το κράτος θα πρέπει να ξαναβάλει στον αγώνα τους Δασικούς Συνεταιρισμούς. Θα πρέπει να βρει ένα τρόπο να τους χρηματοδοτήσει και να αναλάβουν την ευθύνη για την προστασία του δάσους. Πρόκειται για ανθρώπους που δουλεύουν συνεχώς στο δάσος και το ξέρουν καλύτερα από τον καθένα.
